به گزارش روابط عمومی اداره کل تبلیغات اسلامی هرمزگان، فاطمه مشهور به حضرت معصومه(س) دختر امام کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع) است. او که برای دیدار با امام رضا(ع) به ایران مسافرت کرد، در راه بیمار شد و در قم درگذشت و همان‌جا دفن شد. در منابع تاریخی اطلاعات زیادی درباره زندگی‌نامه حضرت معصومه(س) در دست نیست.
شیعیان، فاطمه معصومه(س) را بسیار بزرگ می‌دارند، برای زیارت او اهمیت قائل‌اند و روایاتی درباره او نقل می‌کنند که از شفاعت وی برای شیعیان سخن گفته شده و بهشت پاداش زیارت او دانسته شده است. همچنین می‌گویند پس از حضرت زهرا(س)، او تنها زنی است که از امامان برای او زیارتنامه روایت شده است.
فاطمه معصومه(س)، دختر امام کاظم(ع) و خواهر امام رضا(ع) است. شیخ مفید در الارشاد در میان دختران امام کاظم(ع) از دو دختر به نام‌های فاطمهٔ کبرا و فاطمهٔ صغرا نام برده، اما مشخص نکرده کدام‌یک حضرت معصومه هستند ابن‌جوزی از علمای اهل سنت در قرن ششم قمری هم به چهار دختر به نام فاطمه در میان دختران امام کاظم اشاره کرده؛ و. به‌گفته محمد بن جریر طبری صغیر، نویسنده دلائل‌الامامه مادر حضرت معصومه، نجمه‌خاتون نام دارد که مادر امام رضا(ع) نیز هست.
القابی که برای فاطمه بنت موسی کاظم نقل شده‌است عبارتنداز: «اخت الرضا، راضیه، مرضیه، معصومه، تقیه، نقیه، رشیده، طاهره، ستّی، حمیده و سیده» مشهورترین القاب وی، معصومه است که علی بن موسی (برادرش) به او اعطاء کرده‌است؛ علی بن موسی در حدیثی گفته‌است: «هرکس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده‌است». بر اساس گزارش دایره المعارف بزرگ اسلامی، احتمالاً لقب معصومه در دوره حکومت جهانشاه قراقویونلو به کثرت برای فاطمه معصومه استعمال شده‌است «کریمه اهل بیت» یکی دیگر از القاب است که مرجع روایت آن به دیدار یکی از امامان شیعه توسط سید محمود مرعشی نجفی — پدر سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی — در خواب برمی‌گردد ….«ستی» نیز واژه‌ای عربی است که معنای آن بانو و خانم است و در تواریخ قم، فاطمه معصومه با عنوان «فاطمه ستی» خطاب شده‌است. ابوالحسن هاشمی در سیده عش آل محمد، معتقد است که «اخت الرضا» یکی از القاب شناخته شده فاطمه معصومه است. در زیارتنامه‌ای که برای فاطمه معصومه گزارش شده‌است از وی با القاب «طاهره، حمیده، بَرّه، رشیده، تقیّه، نقیّه، رضیّه، سیّده، مرضیّه و اخت الرضا» یاد شده‌است.
در علت وفات وی، منابع به بیماری اشاره کرده‌اند اما در علت این بیماری اختلاف است؛ جعفر مرتضی عاملی علت بیماری فاطمه معصومه و تغییر حرکت کاروان به سمت قم را، مسمومیت بر اثر زهر دانسته‌است اما شیوه مسمومیت را هجوم عباسیان به کاروان بیان می‌کند.
گای لسترنج نیز در کتاب جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقیبه، مسمومیت فاطمه معصومه اشاره دارد ولی محل مسمومیت را شهر قم معرفی می‌کند. آنچه حمله نظامی به کاروان را تقویت می‌کند، وجود امام‌زادگانی است که فرزند بلافصل موسی بن جعفر بوده و مقبره آنها در شهر ساوه است. بر اساس آنچه علی‌اکبر تشید در مزار خود می‌نویسد، در ده کیلومتری شهرستان ساوه، امام‌زاده‌ای به نام هارون بن موسی کاظم وجود دارد که به دست عمال عباسی مجروح شده و به زمین‌های زراعی گریخته‌است، عمال عباسی پس از یافتن وی، او را به قتل رساندند. امامزاده دیگری نیز در شهر ساوه گزارش شده‌است که متعلق به اسحاق بن موسی کاظم است. به عقیده سجادی، مسمومیت فاطمه معصومه مربوط به روایتی ضعیف است که تواریخ معتبر از آن یادی نکرده‌اند.
پس از مراسم خاکسپاری، توسط موسی بن خزرج، سایبانی از بوریا بر قبر او ساخته شد که این سایبان تا زمانی که زینب دختر محمد بن علی جواد (امام نهم شیعه)، بر آن گنبدی بنا کرد، همچنان پابرجا بود. چندی پس از دفن فاطمه معصومه و با فوت چند تن از دختران علوی، آنان نیز در کنار وی دفن گردیدند؛ از جمله: زینب، میمونه و بریهه (دختران موسی مبرقع)، میمونه و امّ محمد (دختران محمد تقی)، امّ اسحاق (کنیز محمد بن موسی مبرقع) و امّ حبیب (کنیز ابوعلی محمد بن احمد بن علی بن موسی الرضا).قبه برجی شکلی که زینب دختر محمد تقی از آجر و سنگ و گچ بر فراز قبر فاطمه معصومه ساخته بود در اواسط قرن سوم هجری قمری تکمیل شده و به مرور زمان با دفن سایر زنان علوی، دو گنبد دیگر در کنار گنبد آجری بنا شد. این سه گنبد تا سال ۴۷۷ پابرجا بود. علاوه بر گنبد، ساخت و سازها در ساخت و تزئین مرقد نیز دوران‌های مختلفی را گذرانده‌است.
شباهتهاى متعددى را مى توان بین حضرت زهرا (س) و حضرت معصومه (س) بیان کرد که همه، حکایت از شرافت ذاتى حضرت دارند. مرحوم آیه اللّه العظمى مرعشى نجفی قدس سره از پدر بزرگوار خود -آیه اللّه سید محمود مرعشى- نقل مى کند که او در نجف اشرف زندگى مى کرد و بسیار مشتاق بود به طریقى محل دفن جده اش حضرت زهرا علیها السلام را پیدا و زیارت کند. براى این مقصود ختم مجرّبى را -که شامل چهل شب عبادت در حرم امیرالمؤمنین علیه السلام و امور دیگر بود- انجام داد تا شاید حضرت على علیه السلام او را به محلّ قبر شریف حضرت زهرا علیها السلام راهنمایى کند.
شب چهلم، بعد از انجام ختم و توسّل فراوان، به بستر خواب رفت. در عالم خواب به محضر امام باقر علیه السلام یا امام صادق علیه السلام رسید. امام به او فرمود: «علیک بکریمه اهل البیت- به زیارت کریمه اهل بیت علیهم السلام برو-» پدرم تصور کرده بود منظور امام، زیارت حضرت زهرا علیها السلام است لذا به امام عرض مى کند: قربانت گردم من نیز برنامه ختم را براى همین منظور انجام داده ام تا قبر آن حضرت را نشانم دهید. امام مى فرماید: «منظور من قبر شریف حضرت معصومه علیها السلام در قم است. محلّ دفن حضرت زهرا از اسرار الهى است. طبق وصیت خانم باید قبر مخفى بماند و من نمى توانم قبر حضرت فاطمه علیها السلام را بر خلاف وصیّت او معلوم کنم. به زیارت حضرت معصومه علیها السلام برو گویا به زیارت حضرت زهراعلیها السلام رفته اى»
یادداشت: مریم ریاضی طهرانی رئیس جمعیت بانوان فرهیخته استان هرمزگان
ثبت دیدگاه